Jaskinia Tunel Wielki

Jaskinia Tunel Wielki położona jest na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. Stanowisko znajduje się na wschodnim stoku Wąwozu Koziarnia uchodzącego do Doliny Sąspowskiej. Jaskinia ma formę szerokiego tunelu o długości 24m i dwóch wejściach. Za oboma wejściami tunel rozszerza się tworząc dwie przestronne komory. Pomiędzy nimi znajduje się przewężenie o średnicy nie przekraczającej 1m, co powoduje, iż połączenie pomiędzy dwoma komorami jest niemal niewidoczne. Wejście wychodzące na stronę północno-zachodnią, z którego roztacza się widok na wąwóz Koziarnia, jest szerokie, co powoduje, iż znajdująca się za nim komora (tzw. komora północna) jest jasna. Wejście drugie skierowane na południe, zostało częściowo ukształtowane przez olbrzymi obryw skalny, który przysłonił, niegdyś szerokie, wejście i uformował niewielkich rozmiarów szczelinę, przez którą do środka wpada bardzo mało światła. Z tego powodu komora południowa jest niemal zupełnie ciemna.

 

Badania w jaskini rozpoczęły się w 1967r. i trwały dwa sezony. Wykopy zlokalizowano zarówno w strefie wejścia w komorze północnej jak i południowej, a także dodatkowo wewnątrz komory południowej. Generalnie stwierdzono, iż w komorze południowej namulisko jaskini ma niewielką miąższość i najgłębsze warstwy należy wiązać w okresem maksimum ostatniego zlodowacenia.

Komora ta jednak przyniosła bardzo ciekawe znaleziska z okresów późniejszych niż paleolityczne. W wykopie usytuowanym wewnątrz jaskini natrafiono na leżący na wznak szkielet dziecka. W ustach dziecka znaleziono zaś czaszkę zięby. Drugą, identyczną czaszkę zięby odkryto przy jego lewym policzku. Wykonane obecnie datowania radiowęglowe pokazały, iż mamy do czynienia z pochówkiem z przełomu XVIII i XIX wieku AD, co wskazuje na zupełnie nieznane i nietypowe praktyki funeralne w czasach nowożytnych. Być może wyniki prowadzonych obecnie analiz genetycznych pozwolą nam na lepsze zrozumienie tego nietypowego pochówku.

W 2016 r. ponowne badania na stanowisku przeprowadził zespół badaczy z Uniwersytetu Jagiellońskiego kierowany przez Dr Michała Wojenkę. Zespół ten skupił się na badaniu nawarstwień południowej komory licząc na znalezienie większej ilości danych dotyczących osadnictwa holoceńskiego w jaskini. Wyniki badań pokazały, iż komora południowa pełniła funkcje funeralne nie tylko w okresie nowożytnym, ale także w neolicie. Badacze natrafili bowiem na kilkaset zębów ludzkich należących łącznie do minimum kilkunastu osobników.

W przeciwieństwie do komory południowej, w komorze północnej namulisko było bardzo głębokie, i na głębokości 450cm nadal występowały osady jaskiniowe, a dno jaskini przybierało formę pionowej rynny. Nie jest wykluczone, iż rynna ta ma połączenie z położonym poniżej systemem dwóch połączonych schronisk skalnych- Schroniskiem nad Jaskinią Niedostępną i Schroniskiem pod Tunelem.

Łącznie w wykopie zlokalizowanym w komorze północnej wydzielono 15 warstw geologicznych, z których najstarsze można zapewne datować na okres środkowego Plejstocenu, na co wskazuje obecność w nich szczątków gryzonia z gatunku Pliomys lenki, który wymarł z końcem środkowego Plejstocenu. Rozpoczęty w 2017r. na Uniwersytecie Warszawskim projekt kierowany przez autorkę tekstu ma na celu weryfikację układu warstw w jaskini i przeprowadzenie nowych analiz geologicznych i paleontologicznych w celu ustalenia, czy faktycznie mamy tu do czynienia z zachowanymi warstwami sprzed ponad 150 tysięcy lat. Jeśli informacja ta potwierdziłaby się, była by to pierwsza jaskinia w południowej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej z tak starymi warstwami geologicznymi. Weryfikacji wymaga też datowanie zabytków krzemiennych znalezionych w jednej z warstw glin Plejstoceńskich.