Jaskinia Ciasna

Jaskinia Ciasna znajduje się w Ojcowskim Parku Narodowym. Położona jest na prawym brzegu Doliny Sąspowskiej, na szczycie wysoczyzny, 90m nad jej dnem. Jaskinia ma formę tunelu z dwoma otworami wejściowymi: wschodnim i południowym. Kształt jaskini i jej rozmiary nie zostały dotychczas szczegółowo rozpoznane ze względu na to, iż jest ona niemal w całości wypełniona namuliskiem. W trakcie pierwszych badań prowadzonych w jaskini pod koniec lat 60-tych XX wieku przez Waldemara Chmielewskiego, istniało jeszcze, dziś już niewidoczne, wąskie przejście pomiędzy oboma otworami, które można było wówczas pokonać czołgając się. Z tego powodu archeolog Waldemar Chmielewski i geolog Teresa Madeyska zdecydowali się nazwać ją w 1968r. mianem Jaskini Ciasnej.

Sprzed otworu wschodniego jaskini roztacza się widok w dół porośniętego dziś bukowym lasem stoku, na dolinę. Drugi otwór wejściowy wychodzi na grzbiet wysoczyzny, a przed nim znajduje się niewielki taras, który też był przedmiotem badań wykopaliskowych. Za otworem południowym, który ma wysokość nie przekraczającą 40cm, znajduje się rozległa komora o szerokości przynajmmniej kilkunastu metrów, która jest obecnie niemal po sufit wypełniona namuliskiem. Od komory tej odchodzi korytarz biegnący w stronę drugiego wejścia.

Badania jaskini objęły w latach 60-tych strefę znajdującą się bezpośrednio przed oboma wejściami. O ile w wykopie zlokalizowanym przed wejściem skierowanym na wschód znaleziono jedynie pojedyncze ułamki ceramiki, a miąższość osadów nie przekraczała 50cm, o tyle w wykopach założonych przed wejściem południowym natrafiono na bardzo ciekawe i różnoczasowe ślady użytkowania jaskini. Namulisko w tym miejscu sięgało głębokości nawet 350m. W warstwie humusu znaleziono zabytki łączone z datowaną na wczesną epokę żelaza kulturą łużycką i neolityczną kulturą złocką. Ponadto poniżej warstw humusu natrafiono na warstwę lessu przesyconą popiołem i zabytkami krzemiennymi. W warstwie tej udało się także uchwycić pozostałości paleniska. Warstwa ta stanowi świadectwo użytkowania tej jaskini przez ludność schyłkowopaleolityczną. Bogaty zespół narzędzi krzemiennych zostanie dopiero poddany szczegółowym analizom w ramach nowego, rozpoczętego w 2017r. projektu. Jednym z jego założeń jest dokładne określenie chronologii stanowiska i wykonanie rekonstrukcji paleoklimatu panującego w okresach użytkowania jaskini w pradziejach. W tym celu w 2018r. podjęto ponownie badania na stanowisku otwierając stare wykopy i poszerzając je nieznacznie w celu pobrania prób do analiz radiowęglowych (węgle, kości), paleontologicznych (kości zwierzęce, muszle), palinologicznych (pyłki roślin), antrakologicznych (makroszczątki roślin i węgle), geologicznych (próbki ziemi) i paleogenetycznych (próbki ziemi i kości).

Jednocześnie prowadzone są szczegółowe badania nad pochodzącymi z tego stanowiska zabytkami. Analiza ceramiki pozwoliła stwierdzić, iż wszystkie fragmenty, które wiązać można z kulturą łużycką, pochodzą z trzech naczyń i zostały znalezione na niewielkiej przestrzeni tuż przed wejściem do jaskini. Mimo braku informacji, o znalezieniu w ich otoczeniu przepalonych kości, udało się potwierdzić, iż mamy w  tym przypadku do czynienia z pochówkiem ciałopalnym tzw. pochówkiem popielnicowym. Jaskinia Ciasna, wraz z położonym w tej samej dolinie Schroniskiem Bramka (patrz Schronisko Bramka) stanowi jedyny znany dotąd ślad wykorzystania przez ludność wczesnej epoki żelaza, stanowiska jaskiniowego, jako miejsca grzebania zmarłych.